Warunkowe umorzenie postępowania – co to jest?
Warunkowe umorzenie postępowania to szczególny sposób zakończenia sprawy karnej, który może niejako stanowić „nagrodę” dla sprawcy określonej kategorii przestępstw. Niejako, bo jak sama nazwa wskazuje, jest to umorzenie postępowania, ale pod pewnymi warunkami, które jeśli sprawca spełni – sprawa będzie umorzona, a osoba nie będzie widniała w rejestrze karnym jako „karana”. Wniosek o warunkowe umorzenie można złożyć ustnie do protokołu już na etapie przesłuchania podejrzanego w Prokuraturze, można złożyć go także pisemnie, np. po skonsultowaniu z adwokatem, wreszcie, istnieje możliwość sformułowania takiego wniosku ustnie czy na piśmie także w postępowaniu sądowym. Wniosek taki, zamiast aktu oskarżenia, może skierować także Prokurator – wówczas Sąd kieruje sprawę na posiedzenie.
Kiedy możliwe jest wnioskowanie o warunkowe umorzenie?
Gdy czyn zarzucany sprawcy zagrożony jest karą pozbawienia wolności do lat 5, tj. gdy w Kodeksie karnym norma prawnokarna kończy się słowami „od 3 miesięcy do 5 lat”, „do lat 3” itp. Ważne, aby grożąca kara nie była wyższa niż 5 lat. Sprawca takiego czynu nie może być osobą karaną za przestępstwo umyślne – co oznacza, że może być wcześniej karany za wykroczenia i przestępstwa nieumyślne, np. nieumyślne spowodowanie wypadku drogowego. Natomiast jeśli spowodował go umyślnie i za to został prawomocnie skazany, nie można wnioskować o warunkowe umorzenie. Dalsze przesłanki są zależne od konkretnego sprawcy i czynu: wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne (ale wyższe niż znikome, bo wtedy nie byłoby w ogóle przestępstwa), okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości (tj. nie ma sporu co do przebiegu zdarzeń, sposobu popełnienia czynu itp.), zaś postawa, właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że osoba ta będzie przestrzegać porządku prawnego, a w szczególności nie popełni przestępstwa. Jest to dość ogólna i niedookreślona przesłanka, jednak chodzi tu głównie o wykazanie skruchy, przeprosiny, przyznanie się (choć brak przyznania nie warunkuje odmowy warunkowego umorzenia), wskazanie, że czyn miał charakter jednorazowy, incydentalny w życiu sprawcy, nie był on nigdy „rasowym przestępcą”, nie jest „znany organom ścigania”. Przede wszystkim należy pamiętać, że warunkowe umorzenie to swoista nagroda – Sąd przesądza o winie – fakcie popełnienia czynu przez daną osobę, ale nie wymierza jej kary, osoba pozostaje dalej „niekarana”. Dlatego też Sądy wnikliwie badają tzw. prognozę kryminologiczną sprawcy, czyli wszystkie powyżej wskazane przesłanki.
Aby sprawdzić zachowanie sprawcy, postępowanie zostaje umorzone na okres próby od 1 roku do 3 lat i w tym czasie sprawca musi nie tylko przestrzegać porządku prawnego, ale też wypełnić nałożone na niego obowiązki, np. przeprosić pokrzywdzonego, naprawić szkodę, zapłacić zadośćuczynienie, nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, pozostawać pod dozorem kuratora, zostać zobowiązanym do podjęcia nauki, pracy, powstrzymywania się do nadużywania alkoholu, poddać się terapii uzależnień i inne. Jednym z istotnie korzystnych obowiązków, jest zakaz prowadzenia pojazdów, który w związku z warunkowym umorzeniem postępowania możne zostać orzeczony maksymalnie na 2 lata, podczas gdy przy wyroku skazującym za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, Sąd ma obowiązek orzec taki zakaz na co najmniej 3 lata, tak więc uzyskując warunkowe umorzenie za tego typu czyn, zyskujemy możliwość odzyskania prawa jazdy co najmniej 1 rok szybciej.
Wyrok warunkowo umarzający to nie jest wyrok skazujący.
Należy również pamiętać, że Sąd podejmie warunkowo umorzone postępowanie, jeśli w okresie próby (+ 6 miesięcy od jego upływu) sprawca popełni przestępstwo umyślne, za które zostanie skazany prawomocnie bądź pomimo upomnienia kuratora co do naruszania porządku prawnego, niewykonania nałożonego obowiązku lub uchylania się od dozoru kuratora, dalej zachowuje się w nieodpowiedni sposób. Podjęcie postępowania skutkuje tym, że jest ono od nowa rozpoznawane na zasadach ogólnych, toczy się proces, który zakończy się wyrokiem.
Tak więc jeśli sprawca ma w planach popełnić dalej czyny zabronione lub nie wywiązywać się z nałożonych obowiązków, należy zastanowić się czy rzeczywiście jest sens walczyć o warunkowe umorzenie. Jeśli jednak zarzucony był zupełnie przypadkowym wydarzeniem w naszym życiu, warto zwrócić się o pomoc do adwokata w celu wnioskowania o warunkowe umorzenie i uzyskanie jak najlepszego dla nas rozstrzygnięcia.